---->>>>aöf maliyet yönetimi güz dönemi ders notları<<<-----

ÜNİTE 1

MALİYET MUHASEBESİNDE KAVRAMLAR

► Maliyet Muhasebesi : Üretim işletmelerinde kullanılan mamüllerin maliyetinin hesaplandığı, bununla birlikte planlama ve karar almaya yardımcı olan, yönetim kararlarına dayanak oluşturan bir muhasebe sistemidir.

Geniş Anlamda Maliyet : Elde edilecek bir mal ve hizmet karşılığında yapılacak harcamaların toplamıdır.

Dar Anlamda Maliyet : Üretim aşamasında tüketilen girdilerin toplam değerleridir.

Gider : Satın alınan veya üretilen mal ve hizmetlerin kullanılması yada satılmasıyla maliyet giderlerine dönüşür.

Tükenmemiş Maliyet : İşletmenin gelecekte de gelir yaratan varlıklarıdır.
Örnek, stoklar, duran varlıklar, peşin ödenmiş giderler.

Tükenmiş Maliyet : Varlık niteliğini kaybederek dönemin gelirinden düşülen maliyetlerdir. Örnek, satılan malın maliyeti, dönemin kırtasiye ve stok giderleri.

 Gider Tanıma Kuralları

a-) Sebep Sonuç İlişkisi : Maliyetler yarattıkları gelirlere karşı giderleştirilir. Maliyetin gidere dönüştürülmesini sağlayan kuraldır. Örneğin, Satılan malın maliyeti

b-) Sistematik Dağılım : Birden fazla dönemde faydalanılan bir malın maliyeti, dönemler itibariyle dağıtılır. Örneğin, Amortisman dağıtımı

c-) Giderin Hemen Tanınması : Gelecek dönemde yarar sağlamayan maliyetler cari dönemin gideri olarak tanımlanır. Örneğin, Satış ve yönetim giderleri.

MALİYET MUHASEBESİNİN AMAÇLARI

a-) Mamüllerin birim maliyetini hesaplamak
b-) Yönetim kararlarına dayanak oluşturmak
c-) Planlama ve kontrol
d-) Başarı, değerleme, aracı olarak kullanılır


YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİNİN ÖĞELERİ

1-) Satın alma bilgi sistemi
2-) Üretim bilgi sistemi (200 3 final sorusu)
3-) Muhasebe bilgi sistemi
4-) Pazarlama bilgi sistemi


MALİYET MUHASEBESİ İLE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ FARKLAR

Finansal Muhasebe Maliyet Muhasebesi
İç ve dış gruplara bilgi verir İç gruplara bilgi verir
Tutarlar kesindir Tutarlar tahmini de olabilir
Para temel ölçü birimidir Para dışı öğelerde kullanılır
Kayıtlar muhasebe ilkelerine göre yapılır Yönetim için yararlılık ve beklentiler önemlidir
Bütün işletmeler finansal muhasebe tutmak zorundadır Sadece üretim yapan işletmeler tutar

MALİYET SİSTEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1-) İşletmenin faaliyet konusu
2-) Kullanılan teknoloji
3-) Yönetimin beklentileri
4-) Üretim politikaları

 MALİYET SİSTEMLERİ

1-) Kullanılan tutarların gerçek ve tahmini olmasına göre ayrım

a-) Fiili maliyet sistemi: Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın sistemdir.
b-) İleriye Dönük maliyet sistemi: Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır
- Standart maliyet sistemi: Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
- Tahmini maliyet sistemi: Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.

Standart > Fiili = Olumlu Sapma
Standart < Fiili = Olumsuz Sapma

300 - 250 = 50 ( fazla yükleme ) Olumlu Sapma
300 - 350 = 100 ( eksik yükleme ) Olumsuz Sapma

<<< Ortaya çıkan fark (sapma) FARK HESAPLARINDA izlenir.

<<<Olumsuz sapma fark hesaplarının borç tarafında yer alır.
<<<Olumlu sapma fark hesaplarının alacağında yer alır.

2-) Birim maliyetin hesaplanma yöntemine göre ayrım

a-) Safha maliyet sistemi: Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet sistemidir.
b-) Sipariş maliyet sistemi: Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.) mamüllerin üretiminde tercih edilir.

Mamül Maliyet = Direkt Hammadde + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti

3-) Mamül maliyetinin tümünü veya bir kısmını içermesine göre ayrılır.

a-) Tam Maliyet Sistemi
b-) Değişken Maliyet Sistemi
Mamül maliyetinin tümünü içeren maliyet sistemi “tam maliyet sistemi”dir. Mamül maliyetinin bir kısmını içeren maliyet sistemi “değişken maliyet sistemi”dir.

BİR MAMÜLÜN MALİYETİNİ OLUŞTURAN ÖĞELER

Direkt İlk Madde ve Malzeme
Direkt İşçilik

Genel İmalat Maliyeti Sabit Maliyet
Değişken Maliyet

Direk İlk Madde ve Malzeme: İşletmenin üretimde kullanacağı işçilik uygulanmamış, işlenmemiş maldır.
Direk İşçilik: Hammeddeyi işleyen, hammadde ile işçiliği birleştirerek mamül eden emektir. Direkt işçilik deyince akla ustabaşı vb. gelmemelidir. Bu grubu makine başında emek harcayan kişilerin emeği girer. Ustabaşının işi gözlem ve denetim olduğundan bu yönetime girer ve Genel İmalat Maliyetinde izlenir.
Genel İmalat Maliyeti: Direkt İlk Madde ve Malzeme ve Direkt İşçilik dışında kalan tüm giderlerdir.

İkiye ayrılır…
a-) Sabit Maliyet: Üretim maliyetlerinden etkilenmeyen yani üretim hacmi ile artıp azalmayan maliyettir. (Örneğin kira gideri)
b-) Kısmi Maliyet: Üretim hacmiyle birlikte azalıp artan maliyettir. (Örneğin kullanılan hammadde, elektrik giderleri)

<<<Tam Maliyet Sistemi Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti (SABİT+DEĞİŞKEN)

Kısmi Maliyet Sistemi: İki grupta inceliyoruz…
- Değişken Maliyet Sistemi:
Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti ( DEĞİŞKEN )
- Direkt Maliyet Sistemi (Primer):
Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik

Örneğin… X üretim işletmesine ilişkin bilgiler Aralık ayı itibari ile aşağıdaki gibidir;
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik = 100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Sabit ) = 300,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = 100,000,000


Not: Değişken maliyet sistemini kullanan bir işletmede SABİT GENEL İMALAT MALİYETİ cari dönemin gideri olarak muhasebeleştirilir.


GELİR TABLOSU

X işl. 2 tarihli gelir tablosu

SATIŞLAR
( - ) + Satılan Malın Maliyeti
BRÜT SATIŞ K/Z  yada Ana Faaliyet K/Z
( - ) + Genel Giderler  yada Faaliyet Giderleri K/Z
FAALİYET K/Z

SATILAN MALIN MALİYETİ TABLOSU
Hammadde  Yarımamül  Mamül

Direkt İlk Madde Malzeme
(+)Dönembaşı İlk Madde Malzeme
Kullanılabilir Hammadde Hammadde
(-) Dönemsonu Hammadde
Kullanılan Hammadde
(+)Direkt İşçilik
(+)Genel İmalat Maliyeti
Toplam Üretim Maliyeti
(+)Dönembaşı yarımamül
Dönemin üretim maliyeti Yarı Mamül
(-) Dönemsonu yarımamül
Üretilen mamül maliyeti
(+)Dönembaşı mamül
Satılabilir mamül maliyeti Mamül
(-) Dönemsonu mamül
Satılan mamül maliyeti

Not: Dönembaşları herzaman toplanır, dönemsonları herzaman çıkarılır.



HESAPLAR

Fark Hesapları
Yansıtma Hesapları
Bağlantı Hesapları

7-A seçeneğineğindeki hesaplar

710 Direkt ilk madde ve malzeme gideri
720 Direkt işçilik gideri Üretim işletmelerinde kullanılan hesaplar
730 Genel üretim gideri
740 Hizmet üretim maliyeti
750 AR-GE
760 Pazarlama satış dağıtım gideri
770 Genel yönetim gideri
780 Finansman gideri

Fark Hesapları: Fiili maliyet ile tahmini maliyet arasında ortaya çıkan farkların izlendiği hesaplardır.

Yansıtma Hesapları: Gider hesaplarının gelir tablosuna aktarılmasında kullanılan hesaplardır.

Bağlant Hesapları: Finansal muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantı kurmak amacı ile izlenen hesaplarıdır.




ÜNİTE 2


MALZEME MALİYETLERİ

Üretim aşamasında kullanılan bütün malzemeler ilk madde ve malzeme’dir. Bunların parasal tutarları ilk madde ve malzeme’dir ve bu hesaba kaydedilir.

***Direkt ve endirek ayrımı yapılmasının sebebi üretilen mamülün maliyetine direkt yüklenip yüklenmemesiyle bağlantılıdır.

İLK MADDE VE MALZEME

2’ye ayrılır

1-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME: Üretilen mamülün içine giren ve ana maddesini oluşturan hesaplanması iktisadi açıdan önem taşıyandır.
ÖRNEK: Mobilya üretiminde kullanılan sunta, Tekstil fabrikasında kullanınılan kumaş vb.

2-ENDİREKT MALZEME:
A-Yardımcı Malzeme: Üretilen mamülün içine giren fakat ana maddeyi oluşturmaya hesaplanması iktisadi açıdan çok önemli olmaya malzemedir.
ÖRNEK: Mobilya üretimde kullanılan tutkal.çivi vb.
B- İşletme Malzemesi: Üretilen mamülün içine girmeyen üretirm aşamasında kullanılan her türlü malzemedir.ÖRNEK: Temizlik mlz.,yağlama mlz.işçi önlükleri, maskeler

İLK MADDE VE MALZEME MALİYETLERİNDE KULLANILAN BELGELER
İlk Madde ve Mlz.hareketrleri tedarik, depolama, ve üretim aşamalarından oluşur.
Kullanılan malzemeler;
a- İlk Madde ve Malzeme stok fişi Satınalma - Sipariş
b-Stok kartı Depolama - Ambalaj
c-İlk mad.ve mlz.istek fişi Üretime Gidiş – Depodan Çıkış



İLK MADDE VE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

(1) ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Tartılı Ortalama b-) Hareketli Ortalama
(2) İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FIFO) MALİYETE DAYALI
(3) SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (LIFO)
(4) SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
(5) PİYASA FİYATI YÖNTEMİ
(6) “ “ “ VE ALIŞ MALİYETLERİNDEN DÜŞÜK OLANIYLA DEĞ.

1-ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ

a-) Hareketli Ortalama Yöntemi: Her yeni malzeme alışından sonra ortalama bir maliyet çıkartılır. Piyasada en fazla kullanılan yöntemdir.
b-) Tartılı Ortalama Yöntemi: Alış miktarı alış maliyetine bölünerek birim maliyet hesaplanır.

YÖNTEMİN YARARLARI:
-Çok düşük ve çok yüksek fiyatların etkisini azaltmak denge ve istikrar kurar.
YÖNTEMİN DEZAVANTAJLARI:
Fiyat dalganlanmaları çok fazlaysa yüksek ve düşük fiyat arasındaki fark azalacağındanhesaplamalar çok sağlıklı olmaz.

2- İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FIFO)

İlk alınan malzemenin üretime ilk alınacağı varsayımına dayanılır.

YÖNTEMİN YARARLARI:
Mlz.’nin kullanım sırası sistematik ve mantıklıdır. Özellikle gıda sektöründe çabuk bozulan malzemenin üretime ilk olarak gönderilmesi sağlanır.
- Alınan ve kullanılan maddelerin sayıları ve tutarları arasında tama eşitlik vardır.

YÖNTEMİN SAKINCALARI:
Enflasyonun olduğu ülkelerde imalat maliyeti eski ve düşük fiyatlı malzemeye göre hesaplanacağından fiktif yani zahiri (görünürdeki) karlar elde edilmiş olur. Vergi maliyeti yüksek olur.
Gereksiz temettü(kar) ödenmiş olur. İşletmenin mali yapısı zayıflar.

3-SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ

Son alınan malzemenin üretime ilk gönderilecği varsayamına dayanır.

YÖNTEMİN YARARLARI
Enflasyon dönemlerinde fiftif (görünen) karlar, aşırı vergiler ve kar dağıtımı önlemiş olur.
Maliyetler düştüğünde karlar gerçekten artar.Girşimciyi yatırıma özendirir.
Ortaya çıkan kar yada zarar gerçektir.

ÜNİTE 3

İŞÇİLİK MALİYETLERİ
İşçilik kendi içinde Direkt İşçilik ve Endirekt İşçilik olmak üzere ikiye ayrılır.

Direkt İşçilik: Bir sanayi işletmesinin temel üretim konusunu oluşturan mamül ve hizmeti üretmek için bizzat çalışan ve üretime direkt yüklenebilen işçilik “direkt işçilik”tir. Örneğin, torna tezgahını kullanan kişi, kaynak departmanında çalışan kişi.

Endirekt İşçilik: Üretimde kullanılıp direkt işçilik dışında kalan, üretilen ürüne doğrudan yüklenemeyen işçiliktir. Örneğin, ustabaşı, tamir-bakım, temizlik, taşıma.

YAN ÖDEMELER ( ÜCRET EKLENTİLERİ )

Üretken işçinin elektrik kesintisi, makine arızalanması veya işçi eğitimi gibi durumlarda boşa geçen zamanıdır.
Boşa geçen zaman, işletmenin önleyemeyeceği nedenlerle ortaya çıkıyorsa dönem zararı olarak kabul edilir. (Grev, yangın, sel, deprem vb. ) Fazla çalışma belli bir siparişin yetişmesi için, yani özel bir iş ivedi olduğu için yapılıyorsa direkt işçilik olarak kaydedilir. Fazle çalışma kapasite eksikliği nedeni ile yapılıyorsa endirekt işçilik olarak kabul edilir.


ÜCRET SİSTEMLERİ

1- Zaman Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi
Ücret belirlerken belli bir zaman dilimi dikkate alınır.

Faydaları:

- Kolay ve uygulanabilirdir.
- Sabit gelir garantisi sağlar.
- Zaman baskısı yaratmadığından dikkat ve kalite gerektiren ürünlerin üretiminde kullanılır.

Sakıncaları:

- Ücretin üretimi özendirme gibi bir etkisi vardır.
- Daha fazla kontrole ihtiyaç vardır.

2- Akord Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi

Zaman temeline göre ücretin tam tersidir. Parça başına ücret ödenir.

Faydaları:

- Yapılan iş ile ödenen ücret arasında direkt bir ilişki vardır.
- Üretime teşvik eder, verimliliği arttırır.
- Kontrole fazla gerek yoktur.

Sakıncaları:

- İşçiler aşırı çalışacağından ürünlerin kalitesi düşer.
- İşçiler arasında kırı rekabetler olabilir.
- Hak edilen ücret az olduğunda işçi-işveren problemleri doğabilir.

3- Prim Esasına Göre Ücretlendirme Sistemi

Zaman ve akord temeline göre ücretlendirme sistemlerinin sakıncalarını ortadan kaldırmak amacı ile oluşturulmuş bir sistemdir. İşçiye normal ücretin yanında fazla öalışması durumunda ek ücret de ödenir.

ÜNİTE 4,

GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ

Genel Üretim Maliyetlerinin Özellikleri

1- Direkt ilk madde malzeme ve direkt işçilik dışında kalana tüm maliyetlerdir.
2- Bu maliyetler ile üretilen mamüller arasında direkt bir ilişki yoktur.
3- Bu maliyetler grubunda sabit, değişken ve karma maliyetler vardır.
4- Bu maliyetler dönem içerisinde düzensiz dağılım gösterirler ( örneğin ısıtma giderleri mevsim itibari ile değişir)
5- Bu maliyetlerin kesin tutarlarının bir kısmı ancak yıl sonunda belli olur. (bakım, onarım maliyetleri)
6- Yıllık tutarlarının ne kadar olduğu belirlenen bazı maliyetler, üretilen mamülün maliyetine eklenebilir.



Genel Üretim Maliyetleri ( Kalemleri)

1- Endirekt malzeme (yardımcı, işletme malzemeleri)
2- Endirekt işçilik maliyetleri
3- Üretimde kullanılan duran varlıkların amortisman giderleri

Üretimde kullanılmayan duran varlıkları kaydederken çalışmayan kısım, gider ve zararları hesabında izlenir. Dönem gideri olarak muhasebeleştirilir.

4- Üretimde kullanılan sabit hizmetlerin sigorta, vergi, resim, harç ve kira giderleri
5- Enerji ve yakıt giderleri
6- Servis giderleri

Genel üretim maliyetleri, gider yerleri açısından esas üretim, yardımcı üretim ve yardımcı hizmet olarak sınıflandırılır..


Sabit Maliyetler

Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın, toplam olarak aynı kalan maliyetlerdir. Ancak üretilen birimlerin sayısı arttıkça birim başına maliyet azalır.

Örneğin… Kira, vergi.


a- Yönetilemeyen Sabit Maliyetler

İşletme yönetiminin kısa dönemlerde vazgeçemediği maliyetlerdir. Kira, vergi, personel maaşı gibi.

b- Yönetilebilen Sabit Maliyetler

Kısa dönemde vazgeçilebilen maliyetlerdir.

c- Karma Maliyetler

Hem sabit hemde değişken özellikler gösteren maliyetlerdir. Bu maliyetlerin hiçbir zaman sıfır olması mümkün değildir. Örneğin bakım-onarım maliyetleri karma maliyettir.

Karma Maliyetlerin Sabit ve Değişken Kısımlarının Ayrılmasında Kullanılan Teknikler

1- Muhasebe tekniği
2- En yüksek ve en düşük noktalar tekniği
3- Dağılım grafiği tekniği
4- En küçük kareler tekniği: Objektiflik düzeyi en yüksek olan tekniktir.